Türk Bitig: Hizmetçilere Nasıl Muamele Edileceğini Söyler



Hizmetçilere Nasıl Muamele Edileceğini Söyler

  1. Elig Asrakılarığ Negü Teg Tutğusın Ayur
    Hizmetçilere Nasıl Muamele Edileceğini Söyler
  2. Yeme edgü tutğıl elig asrakığ, yegü içgü bergil bütür oprakığ
    Bir de hizmetçilere iyi muamele et, onlara yiyecek, içecek ver ve giyeceklerini eksik etme.
  3. Küçiñe teñeşi yüdürgil yükin, ayıtğay seniñdin bayat erkligin
    Onlara kudretleri nisbetinde iş ver, kadir Tanrı bunların hesabını senden soracaktır.
  4. Ayı artuk emgek tegürme añar, bayat ol saña hasmı andın sıñar
    Onlara kudretlerinin fevkinde işler yaptırıp, eziyet etme, aksi hâlde karşında Tanrıyı bulursun.
  5. Olar ma bayat kulları ol kamuğ, añar küç kılıp özke alma tamuğ
    Onlar da Allahın kuludur, onlara zulüm ederek, kendine cehennemi satın alma.
  6. Uluğ sen olar boldı sende kiçig, kiçigke uluğ boldı açığ süçig
    Sen büyüksün, onlar senden küçüktür, büyük küçüğe karşı dâima lütufkâr ve müşfik olur.
  7. Uluğ bolduñ erse kiçig tut köñül, uluğka kiçiglik yaraşur oğul
    Ne kadar büyük olsan da, alçak gönüllü ol, ey oğul, büyüğe tevâzû yakışır.
  8. Negü ter eşitgil ukuşluğ saña, bu söz işke tutğıl ay bilgi keñ e
    Dinle, akıl sahibi sana ne der, ey geniş bilgili insan, bu söze göre hareket et.
  9. Kalı bolsa sen beg bodunka uluğ, köñül til kiçig tut özüñke yuluğ
    Eğer sen bey ve halkın büyüğü olursan, buna karşı tevâzû ve nezâket fedakârlığını göze al.
  10. Özüñni unıtma yañılma yorık, kelir kutka yapma selâmet yoluğ
    Kendini unutma, hareketlerinde doğru yoldan şaşma, saadetin yolunu kapama ki, o sana sağ-sâlim erişebilsin.
  11. Çocukların Nasıl Terbiye Edileceğini Söyler
  12. Eviñ barkıñ ked arığ tut silig, saña kelge devlet akı keñ elig
    Evini-barkını çok temiz ve pâk tut, ey cömert ve açık elli insan, bu sana saadet getirir.
  13. Aş içgü tuz etmek yeme keñrü tut, atıñ edgü bolğay kelü berge kut
    Bir de yiyeceği, içeceği ve tuz-ekmeği bol tut, iyi nâm kazanırsın ve saadet sana yâr olur.
  14. Kirişke yaraşı çıkış kıl yakın, çıkış bolsa terkin kirişke bakın
    iradına göre masrafını ayarla, masrafına göre de derhâl iradını tanzim et.
  15. Alımka berimke oñay edgü bol, kayu üdte kılsa açuk bolğa yol
    Alırken-verirken kolaylık göster ve dürüst hareket et, böyle yaparsan, yolun her vakit açık olur.
  16. Elig tarlıkı tegse emdi saña, kişike muñadma ay ersig toña
    Eğer elin dara girerse, ey mert yiğit, başkalarına bundan sızlanma
  17. Severiñ eşitgey elig tutmağay, sini sevmegüçi küle tınmağay
    Sevenlerin duyar, fakat yardımına koşmazlar, seni sevmeyenler ise gülmek için bir fırsat bulurlar.
  18. Uçuz tutğa koldaş adaş ya kadaş, anıñ ağrığında köñül bolğa baş
    Arkadaş, dost veya kardeş nazarında itibârın kalmaz ve bunun acısından gönülün yaralanır.
  19. Kişi edgüsiñe katılğıl karıl, kişi bol kişiler arala tiril
    iyi insanlara katıl ve onlarla münâsebette bulun, insan ol ve insanlar arasında yaşa.
  20. Ülüşlerde turma ya tutma neñiñ, ökünçün sarığ bolğa kızğu eñiñ
    Hisseli işlere girişme ve böyle işe mal yatırma, al yanağın peşimanlıktan sararır.
  21. Uluğ yolka tutma sen ev bark yakın, tokığay yoduğ sen munı ked sakın
    Evin-barkın büyük ve işlek yollara yakın olmasın, sana zararı dokunur, bunu iyice düşün.
  22. Begig koşnı kılma ya yadğun ögüz, hisârka yakın turma ay köñli tüz
    Beye veya taşan nehre komşu olma, hisara yakın durma, ey dürüst kalpli insan.
  23. Bu üç koşnılıktın saña asğı yok, anıñ yası tegse añar osğı yok
    Bu üç komşuluktan sana bir fayda olmadığı gibi, bunlardan gelecek zarar da önlenemez.
  24. Ev almak tilese ayıt koşnısın, yer almak tilese ayıtğıl suvın
    Ev almak istersen, komşusunu sor, yer almak istersen, suyunu sor.
  25. İsizke katılma selâmet yorı, kılınçıñ köni tut kevel teg küri
    Kötüye katılma, selâmetle yürü, dâima doğru ve dürüst ol, küheylân gibi, meydanda cevelân et.
  26. Barığ tapkıl emdi beg atın alın, sakınç kısğa tutğıl sevinçin salın
    Ne varsa, ona kanâat et, bey adını al, hırsına hâkim ol ve huzur içinde yaşa.
  27. Ölümüg unıtma odulğay özüñ, idiñni unıtma açılğay közüñ
    Ölümü unutma, gaflete düşmezsin, rabbini unutma, gözün kapalı kalmaz.
  28. Sözüñ saknu sözle sakınç kelmegey, yava kılma üd kün ökünç bolmağay
    Sözünü düşünerek söyle, sana keder gelmez, hayatını boşuna geçirme, peşiman olmazsın.
  29. Küvezlenme artuk turı bolğa sen, saran bolma artuk söküş bulğa sen
    Çok gururlanma, her kes senden tiksinir, çok hasis de olma, sana söğerler.
  30. Negü ter eşit köñli alçak kişi, kişilik kılığlı kişilik tuşı
    Alçak gönüllü ve insanlığa karşı insanlık gösteren adam ne der, dinle.
  31. Özüñ edgü atlığ bolayın tese, akı bolğıl artuk katığlan usa
    İyi nâm kazanmak istersen gayret et, çok cömert olmağa çalış.
  32. Boşuğ kul kılayın tese belgülüg, akı bol üle neñ kötürdüñ ülüg
    Hür insanı gerçekten kul etmek istersen, cömert ol, mal dağıt, karşılığını görürsün.
  33. Başım kökke tegsün tese sen turup, bilig birle işle kamuğ iş körüp
    Bir gün başının göklere ermesini istersen, her işi dikkatle ve bilgi ileyap.
  34. Ajunka yadılmak tilese atıñ, ümeg edgü tutğıl yügürdi atıñ
    Adının dünyaya yayılmasını istersen, yolcuya iyi muamele et, adın dünyayı dolaşır.
  35. Erejlig bolayın tese sen özün, osallıknı kodğıl ay kılkı tüzün
    Huzur içinde yaşamak istersen, ey yumuşak huylu insan, ihmalkârlığı bir tarafa bırak.
  36. Kılayın tese sen bayatka tapuğ, et özke ömiş berme yapğıl kapuğ
    Tanrıya kulluk etmek istersen, vücûda arzuladığı şeyleri verme ve bunun kapısını kapat.
  37. Kamuğ edgülükke tegeyin tese, et özni kısa tut havânı basa
    Her türlü iyiliğe erişmek istersen, vücûdu zapt ve rapt altına al ve nefsine hâkim ol.
  38. İdi yakşı aymış sakınuk kişi, bu söz işke tutğıl ay kılkı saşı
    Takva sahibi çok güzel söylemiş, ey ürkek ve mütereddit insan, buna göre hareket et.
  39. Bu et özke berme tilek ârzûsın, tilek bulsa yeyür idisi başın
    Bu vücûdun dilek ve arzusunu yerine getirme, dileğine kavuşursa, sahibinin başını yer.
  40. Muñar edgü kılsa bu isiz kılur, isiz kılsa boynın eger erksizin
    Ona iyilik yaparsan, o sana kötülük eder, ona kötülük yaparsan, çaresiz, sana karşı boyun eğer.
  41. Sözin kesti ögdülmiş aydı kadaş, bu yañlığ-turur âm yorıkı adaş
    Öğdülmiş sözünü bitirdi ve:-— Ey kardeş avamın tavır ve hareketi böyledir — dedi —
  42. Ayu berdim emdi eşitti özüñ, munı uktuñ erse kesildi sözüg
    işte, duyduğun gibi, sana izah ettim, bunları anladınsa, artık soracak bir şeyin kalmamıştır.

    Odgurmış suali Öğdülmişke
    ODGURMIŞ'IN ÖĞDÜLMİŞ'E SUÂLİ
  43. Yanut berdi odğurmış aydı bu söz, eşittim tükel-men ayâ kılkı tüz
    Odgurmış cevap verdi ve:—Ben bu sözlerin hepsini dinledim, ey dürüst tabiatli insan — dedi —
  44. Takı bir sözüm bar ayıtğu saña, anı ma ayu ber aça sen maña
    Sana soracak bir şeyim daha var, onu da bana izah et.
  45. Katılsa özüm men kişiler bile, barışğu kelişgü kerek-men küle
    Ben insanlara karışırsam, onlara gidip-gelirken, bunu endişesiz ve huzur ile yapmam lâzımdır.
  46. Seziksiz meni aşka ündegeler, men ündep olar ma maña kelgeler
    Şüphesiz, beni yemeğe çağıracaklar ve ben çağırınca, onlar da bana geleceklerdir.
  47. Neteg barğu aşka neteg yegü aş, okısa negü teg okığu adaş
    Yemeğe nasıl gitmeli ve yemeği nasıl yemeli, çağırırken de nasıl çağırmalı, ey kardeş.
  48. Munı ma ayu ber maña belgülüg, bu iştin yeme ök alayın ülüg
    Bunu da bana açık olarak söyle, bu hususta da bir az malûmatım olsun.