Türk Bitig: Divânu Lügati't-Türk Atasözleri



Divânu Lügati't-Türk'de Atasözleri

Kaşgarlı Mahmud'un ve Türkçemizin muazzam şaheseri Divânu Lügati't-Türk'de (1073.y) geçen atasözlerimizi aslı ve aslına sadık aktarımıyla burada derledik.

  1. Avçı neçe al bilse, adhığ ança yol bilir
    Avcı nice hile bilse ayı onca yol bilir.

  2. Aç ebek, tok telek
    Aç aceleci, tok yavaş olur.

  3. Açıglığ er şebük karımas
    Zengin er çabuk kocamaz.

  4. Aç ne yemes, tok ne temes
    Aç ne yemez, tok ne demez!

  5. Agılda oglak togsa arıkda otı öner
    Ağılda oğlak doğsa, arıkda (derede) otu yetişir.

  6. Agız yese köz uyadur
    Ağız yese göz utanır.

  7. Alımçı arslan, berimçi sıçgan
    Alacaklı arslan, verecekli (borçlu) sıçan [gibidir].

  8. Alın arslan tutar, küçin sıçgan tutmas
    Aldatıp arslan tutulur, güç ile sıçan tutulmaz.

  9. Alp çerikde, bilge tirikde
    Alp Yiğit orduda, bilgin mecliste [belli olur].

  10. Alp eriğ yabrıtma, ıkılaç arkasın yagrıtma
    Alp eri bakımsız koyma, binek atın arkasını (sırtını) yaralatma.

  11. Alplar birle uruşma, beğler birle turuşma
    Alpler ile vuruşma, beğler ile tartışma.

  12. Alp yağıda, alçak çoğuda
    Alp düşmanda; alçak savaşta [belli olur].

  13. Anası teblük yufka yapar, oglı tetik koşa kapar
    Anası yufka yapar, oğlu tetik koşup kapar.

  14. Anğduz bolsa at ölmes
    Andız olsa, at ölmez.

  15. Anıñ yüziñe titinü baksa bolmas
    Onun yüzüne dik bakılmaz.

  16. Anuk otru tutsa yokka sanmas
    Önüne yemek tutulsa yok sayılmaz.

  17. Arı kapçıtsa ısrur
    Arı kızdırılırsa ısırır (sokar).

  18. Arkasız er çeriğ sıyumas
    Arkasız er düşmanını yenemez.

  19. Arpasız at aşumas, arkasız alp çeriğ sıyumas
    Arpasız at aşamaz, arkasız er düşmanı yenemez.

  20. Arslan karışa sıçgan ötin ködezür
    Arslan kocasa sıçan deliğini gözetir.

  21. Arslan kökrese at ayakı tulaşır
    Arslan kükrese atın ayağı dolaşır.

  22. Aşıç ayur tübüm altın, kamıç ayur men kayda men
    Tencere der dibim altın, kepçe der ki ben neredeyim?

  23. Aş tatıgı tuz yogrın yemes
    Aşa tat veren tuz çanakla yenmez.

  24. Atan yüki aş bolsa açka az korunur
    Deve yükü aş olsa aça az görünür.

  25. Ata oglı ataç togar
    Oğlu babasına çeker.

  26. Atası açıg almıla yese oglınıñ tısı kamar
    Babası ekşi elma yese oğlunun dişi kamaşır.

  27. Atası anası açığ almıla yese oglı kızı tısı kamar
    Babası anası ekşi elma yese, oğlunun kızının dişi kamaşır.

  28. Ata tonı ogulka yarasa atasın tilemes
    Baba donu (giysisi) oğula yarasa, babasını dilemez.

  29. At teküzligi ay bolmas
    Atın (alnındaki) sakarı, ay olmaz.

  30. Ayın kişi neñi neñ sanmas
    Başka kişinin malı, mal sayılmaz.

  31. Ay tolun bolsa eliğin imlemes
    Ay dolun olsa elle gösterilmez.

  32. Azuklug aruk ermes
    Azığı olan yorulmaz.

  33. Balık subda közi taştın
    Balık suda, gözü dışarıda.

  34. Bar bakır, yok altun
    Var olan bakır, yok olan altın [gibidir].

  35. Barçın yamağı barçınka, karış yamağı karışka
    İpek yaması ipeğe, yün yaması yüne.

  36. Barıg otru tutsa yokka sanmas
    Varlık önüne tutulsa, yok sayılmaz.

  37. Beş erñek tuz ermes
    Beş parmak düz (denk) değildir.

  38. Bilmiş yek bilmedük kişiden yeğ
    Bilinen şeytan bilinmeyen kişiden yeğdir.

  39. Birin birin miñ bolur, tama tama kol bolur
    Birer birer bin olur, damlaya damlaya göl olur.

  40. Bir karga birle kış kelmes
    Bir karga ile kış gelmez.

  41. Bir tilkü terisin ikile soymas
    Bir tilkinin derisi iki [kez] soyulmaz.

  42. Bir toyın başı ağrısa, kamug toyın başı agrımas
    Bir şamanın başı ağrısa, tüm şamanların başları ağrımaz.

  43. Boldaçı buzagu öküz ara belgülüğ
    Öküz olacak buzağı belli olur.

  44. Bor bolmayıp sirke bolma
    Şarap olmadan sirke olma.

  45. Boşlaglansa boksuklanur
    Kızıp kuduran boyunduruklanır.

  46. Boş neñge iyi bolmas
    Boş (yaramaz) malın sahibi olmaz.

  47. Böri koşnısın yemes
    Kurt komşusunu yemez.

  48. Böriniñ ortak, kuzgunuñ yıgaç başında
    Börünün avı ortak, kuzgununki ağaç başında.

  49. Buğday katında sarkaç subalur
    Buğdayın yanında çayır da sulanır.

  50. Bu kök kirsün, kızıl çıksun
    Bu gök girsin, kızıl çıksın.

  51. Buşmasar boz kuş tutar, ebmeser ürüñ kuş tutar
    Sıkılmayan boz kuş tutar, acele etmeyen beyaz kuş tutar.

  52. Buzdan sub tamar
    Buzdan su damlar.

  53. Bütün ümlüğ kanca bolsa olturur
    Şalvarı sağlam olan nereye olsa oturur.

  54. Çaksa tütnür, çalsa bilnür
    Yaksa tüter, çalsa bilinir.

  55. Çakşak üze ot bolmas, çakrak bile ubut bolmas
    Çakıl üstünde ot olmaz, yavşak ile ar olmaz.

  56. Ebdeki buzagu öküz bolmas
    Evdeki buzağı öküz olmaz.

  57. Ebek ebğe tegmez
    Aceleci ev[in]e değmez (varamaz).

  58. Ebek sinğek sütge tüşür
    Aceleci sinek süte düşer.

  59. Ebliğ toygursa közi yolka bolur
    Ev sahibi doyursa, [konuğun] gözü yolda olur.

  60. Eğir bolsa er ölmes
    Eğir [kökü] olsa, er ölmez.

  61. Eliğ tutgınça od tut
    Eli (yabancı) tutacağına ateş tut.

  62. El kalır toru kalmas
    El (yurt) kalır, töre kalmaz.

  63. Emgek eginde kalmas
    Emek (zorluk) sırtda kalmaz.

  64. Emikliğ uragut kösekçi bolur
    Emziren kadın iştahlı olur.

  65. Endik uma eblikni agırlar
    Şaşkın konuk evliyi (ev sâhibini) ağırlar.

  66. Erdem başı tıl
    Erdem[in] başı dildir.

  67. Erdemsiz kut çertilür
    Erdemsiz kut kaybolur

  68. Erge muñ tegir, tag señiriñe yel tegir
    Ere keder değer, dağ başına yel değer.

  69. Erik erini yaglıg, ermegü başı kanlıg
    Olgun er yağlı, tembelin başı kanlı [olur].

  70. Erkeç eti em bolur, eçkü eti yel bolur
    Erkeç eti ilâç olur, keçi eti yel olur.

  71. Ermegüğe bulıt yük bolur
    Tembele bulut yük olur.

  72. Ermegüğe eşik art bolur
    Tembele eşik dağ geçidi olur.

  73. Erñeñe eliğ karı böz üm tikemes
    Ergene elli karış bezden iç donu dikemez.

  74. Er oglı muñaymas, it oglı külermes
    Er oğlu kederli kalmaz, it oğlu tökezlemez.

  75. Ersek erğe tegmes, ebek ebğe tegmes
    Oynak [kadın] koca bulamaz, aceleci evine varamaz.

  76. Er sözi bir, eyer köki üç
    Er sözü bir, eyerin bağı üç [olur].

  77. Esende ebek yok
    Esenlikde acele yoktur.

  78. Esiz anıñ yiğitliği
    Yazık onun yiğitliğine...

  79. Eşyek ayur başım bolsa sundurıda sub içgeymen
    Eşek der ki; başım (aklım) olsa denizden su içerim.

  80. Etli tırñaklı eyirmes
    Et tırnakdan ayrılmaz.

  81. Eyğü er süñüki erir atı kalır
    İyi erin kemiği erir, adı kalır.

  82. Eyğülüğni sub ayakında kemiş başında tile
    İyiliği suya at, pınar başında dile.

  83. Eyğülükün kel, isizliğin kelme
    İyilikle gel, kötülükle gelme.

  84. Iñan ıñrasa botu bozlar
    Dişi deve inlese yavrusu bozlar (bağırır).

  85. Iş yaragında, sart asığında
    İş yararında, tüccar kârında...

  86. It çakırı atka tegir, at çakırı ıtka tegmes
    İt nazarı ata değer, at nazarı ite değmez.

  87. It ısırmas, at tepmes teme
    İt ısırmaz at tepmez deme.

  88. Itka ubut atsa oldañ yemes
    İtde utanma olsa çarık yemez.

  89. İgliğ tutrugı ay bolur
    Hastanın vasiyeti iyilik olur.

  90. İki koçnğar başı bir aşıçta pışmas
    İki koç başı bir kazanda pişmez.

  91. İkki bogra igeşür, otra kökegün yancılur
    İki buğra (erkek deve) itişir, ortada bükelek [sineği] incinir.

  92. İm bilse er ölmes
    Şifreyi bilse er ölmez.

  93. İzlik bolsa er öldimes, içlik bolsa at yagrımas
    Çarığı olsa er ölmez, keçesi olsa at[ın sırtı] yaralanmaz.

  94. Kaçış bolsa kıya körmes
    Kaçış (kargaşa) olsa, yan bakmaz.

  95. Kadaş temiş kaymaduk, kayın temiş kaymış
    Kardeş demiş bakmamış, kayın demiş bakmış.

  96. Kagun karma bolsa iyisi ikki eliğin tegir
    Kavun yağma olsa, sahibi iki eliyle değer (kapar).

  97. Kal sabı kalmas, kagıl bağı yazılmas
    Söz iz bırakmaz, söğüt bağı yazılmaz = yayılmaz (çözülmez).

  98. Kalın bulutug tüpi sürer, karañku ışıg urunç açar
    Kalın bulutu tipi sürer, karanlık işi rüşvet açar.

  99. Kalıñ berse kız alır, kerek bolsa kız alır
    Çeyiz veren kız alır, gerek olsa pahalıya alır.

  100. Kalın kaz kulabuzsuz bolmas
    Kalın kaz (sürüsü) kılavuzsuz olmaz.

  101. Kalın kolan çupgasız bolmas
    Kalın eşek (sürüsü) çobansız olmaz.

  102. Kañdaş kuma ürür, iğdiş örü tartar
    Kandaş (babadan kardeşler) dövüşürler, anadan [kardeşler] yardımlaşırlar.

  103. Kanıg kan birle yumas
    Kanı kan ile yümez = yıkamazlar.

  104. Kan ışı bolsa, katun ışı kalır
    Kağanın işi olsa, kadınının işi kalır.

  105. Kara bulıtıg yel açar, urunç bile el açar
    Kara bulutu yel açar, rüşvet ile el (yurt) açar.

  106. Kara muñ kelmeğinçe Kara Yalga keçme
    Kara dert gelmeyince Kara Yalga'yı (geçit adı) geçme.

  107. Karga karısın kim bilir, kişi alasın kim tapar
    Karga kocasa kim bilir, kişi gönlünü kim anlar.

  108. Karga kazga ötgünse butı sınur
    Karga kaza özense budu kırılır.

  109. Karı öküz balduka korkmas
    Yaşlı öküz baltadan korkmaz.

  110. Kayıñ kasıña, söküt süliñe
    Kayın kasınır, söğüt sallanır.

  111. Kaynar ögüz keçiksiz bolmas
    Coşkun ırmak geçitsiz olmaz.

  112. Kaz kopsa ördek kol iğ igenür
    Kaz kopsa (ayrılsa) ördek gölü sahiplenir.

  113. Kek (Keten) kördi keregü yüydi
    Zorluk görünce çadırını yüklendi [gitti].

  114. Keñeşliğ bilig üyreşür, keñeşsiz bilig obraşur
    Danışılmış bilgi iyileşir, danışılmamış bilgi yıpranır.

  115. Keriş yagrı ogulka kalır
    Sırt yarası oğula kalır.

  116. Keyüklüğ ölimes, küpeçliğ kürimes
    Giyimli ıslanmaz, gemli [at] kükremez.

  117. Kılıç tatıksa iş yunçır, er Tatıksa et tuncır
    Kılıç paslanırsa iş bozulur, kişi Farslaşırsa et (soy) bozulur.

  118. Kılnu bilse kızıl keyer, yaranu bilse yaşıl keyer
    Naz bilse kızıl giyer, yaranmayı bilse yeşil giyer.

  119. Kırk yılka teğin bay çıgay tüzlinür
    Kırk yıla değin zengin fakir düzlenir.

  120. Kış konuki od
    Kış konuğu ateşdir.

  121. Kız birle küreşme, kısrak birle yarışma
    Kız ile güreşme, kısrak ile yarışma.

  122. Kız kişi sabi yorıglı bolmas
    Cimri kişi zavı (sözü), ünü yayılmaz.

  123. Kiçikde katıglansa ulgayu sebnür
    Küçükken uğraşan, büyüyünce sevinir.

  124. Kiçik ulugka turuşmas, kırguy soñkurka karışmas
    Küçük büyüğe [karşı] duruşmaz, kırgı (atmaca) sungura karışmaz.

  125. Kimiñ bile kaş bolsa yaşın yakmas
    Kiminle kaş [taşı] olsa, yıldırım [onu] yakmaz.

  126. Kim kür bolsa köbez bolur
    Kim gür (güçlü) olsa kabadayı olur.

  127. Kiñ ton opramas, keñeşliğ biliğ artamas
    Geniş don yıpranmaz, danışılmış bilgi yanılmaz.

  128. Kişi alası içtin, yılkı alası taştın
    Kişi alası içte, atın alası dışdadır.

  129. Kişi eti tiriğle tatır
    Kişi eti diri iken tatlıdır (kıymetlidir).

  130. Kişi sözleşü, yılkı yıylaşu
    Kişi söyleşe yılkı (atlar) koklaşa.

  131. Kizdeki kiz yıpar
    Miskdeki misk kokar.

  132. Kizlençü kelinde
    Gizlenecek [şey] gelinde (olur).

  133. Kobı er kuyugka kirşe yel alır
    Talihsiz er kuyuya girse yel alır.

  134. Kolan kuyugka tüşse kurbaka aygır bolur
    Eşek kuyuya düşse kurbağa aygır olur.

  135. Korkmış kişiğe koy başı koş korunur
    Korkmuş kişiye koyun başı çift görünür.

  136. Koş kılıç kınka sığmaz
    Çift kılıç [tek] kına sığmaz.

  137. Kökge sagursa (suysa) yüzge tüşür
    Göğe tükürse, yüzüne düşer.

  138. Kök temür kerü turmas
    Gök demir (çelik) geri durmaz.

  139. Koni barır keyikniñ közinde ayın başı yok
    Düz giden geyiğin gözünden başka yarası yokdur.

  140. Kop sögütğe kuş konar, körklüğ kişiğe söz kelir
    Söğütlüğe kuş konar, görkemli (güzel) kişiye söz gelir.

  141. Közden yırasa köñülden yeme yırar
    Gözden ırasa (uzaklaşan) gönülden de ırar (uzaklaşır).

  142. Közüñüğe köğ tüşdi
    Aynaya pas düşdü.

  143. Kulak eşitse köñül bilir. Köz korse üyik kelir
    Kulak işitse gönül bilir, göz görse sevinç gelir.

  144. Kul yağı, it böri
    Kul düşman, it börüdür.

  145. Kurmış kiriş tügülmes, ukrukun tag egilmes
    Kurulmuş kiriş düğümlenmez, kementle dağ egilmez.

  146. Kurtga büyik bilmes yerim tar ter
    Kadın oynamayı bilmez yerim dar der.

  147. Kurug yıgaç egilmes, kurmış kiriş tügülmes
    Kuru ağaç egilmes, kurulmuş kiriş düğümlenmez.

  148. Kurug kaşık agızka yaramas, kurug söz kulakka yakışmas
    Kuru kaşık ağıza yaramaz, kuru söz kulağa yakışmaz.

  149. Kuş balası kusınçıg, it balası okşançıg
    Kuş yavrusu süs için, it yavrusu okşamak içindir

  150. Kuş kanatın, er atın
    Kuş kanadıyla, er atıyla varır.

  151. Kuş tuzakka meñ uçun ılınur
    Kuş tuzağa yem için yakalanır.

  152. Kuş yavuzı sagzıgan, yıgaç yavuzı azgan, Yer yavuzı kazgan, budun yavuzı Barsgan
    Kuşun yavuzu saksağan, ağacın yavuzu azgan (yaban gülü), Yerin yavuzu batak, halkın yavuzu Barsgan’lılardır. (yavuz=kötü)

  153. Kut belgüsi bilig
    Devletin belgesi bilgidir.

  154. Kutlugka koşa yağar
    Kutluya [her şey] çift yağar.

  155. Kutsuz kuyugka kirşe kum yağar
    Kutsuz kişi kuyuya girse kum yağar.

  156. Kuyugda sub bar, it burnı tegmes
    Kuyuda su var itin burnu değmez.

  157. Kuzda kar eksümes, koyda yağ eksümes
    Kuzeyde kar eksilmez, koyunda yağ eksilmez.

  158. Küç eldin kirşe toru tüñlüktin çıkar
    Güç yurda girse, töre bacadan çıkar.

  159. Kül ürkünçe köz ürse yik
    Küle yerine, köze üflemek yeğdir.

  160. Kümüş küñe ursa altun ayakın kelir
    Gümüş gün[eş]e vursa, altın ayağıyla gelir.

  161. Künde irük yok, beğde kıyık yok
    Gün[eş]de gedik yokdur, beyde kıyık (caymak) yokdur.

  162. Küñe baksa köz kamar
    Güneşe baksa göz kamaşır.

  163. Küniniñ küline tegü yağı
    [Kuma] kumanın külüne dahi düşmandır.

  164. Küzegü uzun bolsa el iğ köymes
    Küskü uzun olsa el yanmaz.

  165. Kuz keliği yazın bilgürer
    Güzün gelişi yazdan bellidir.

  166. Muş oglı muyabu togar
    Kedi yavrusu miyavlayarak doğar

  167. Muş yakrıka tegişmes, ayur kişi neñi yaraşmas
    Kedi kavurmaya erişmez, geveze malı yaramaz.

  168. Neçeme obrak keyük erse, yagmurka yarar
    Nice eski giysi ise yağmurda [işe] yarar.

  169. Nece munduz erse eş eygü, nece eğri erse yol eygü
    Nece aptal ise eş iyidir, nice eğri ise yol iyidir.

  170. Nece yitik biçek erse Öz sapın yonumas
    Nice keskin bıçak ise, kendi sapını yontamaz.

  171. Oglak yiliksiz, oglan biliksiz
    Oğlak iliksiz, oğlan bilgisiz olur.

  172. Oglan biligsiz
    Oğlan bilgisiz olur. (oğlan=evlat, çocuk demektir, sadece erkek değildir.)

  173. Oglan ışı ış bolmas, oglak müñüzi sap bolmas
    Oğlan işi iş olmaz, oğlak boynuzu sap olmaz.

  174. Oglan suv töker uluğ yanı sınur
    Oğlan su döker, büyüğün bir yanı kırılır.

  175. Oprak yasıkdın tozlug ya çıkar
    Eski yaylıktan tozlu yay çıkar.

  176. Ortak erden artuk almaş
    Ortak ortağından artı (fazla) almaz.

  177. Otağka öpkelep süğe sözlemedük
    Otağa öfkelenip, askere konuşmaz.

  178. Ot tese ağız köymes
    Ateş dese ağız yanmaz.

  179. Ot tütünsüz bolmas, yiğit yazuksuz bolmas
    Ateş tütünsüz (dumansız) olmaz, yiğit yazıksız (günahsız) olmaz.

  180. Otuğ odguç birle öçürmes
    Ateş alev ile söndürülmez.

  181. Öd keçer kişi tuymas, yalñuk oglı meñgü kalmas
    Zaman geçer kişi duymaz, insan oğlu bengü (sonsuz) kalmaz.

  182. Ödlek karıtmışka boyug talkımas
    Zaman kocatmışa boya ayıplanmaz.

  183. Ögüñüçi üminde artarur
    Öğünen kişi donuna eder.

  184. Öküş sebinç bolsa katıg oksunur
    Çok sevinç olsa, katı (çok) pişman olur.

  185. Öküz ayakı bolgınça buzagu başı bolsa yêğ
    Öküz ayağı olacağına, buzağı başı olmak yeğdir.

  186. Öldeçi sıçgan muş taşakın kaşır
    Ölecek sıçan kedinin taşağını kaşır.

  187. Ötlüğ yinçü yerde kalmas
    Delikli inci yerde kalmaz.

  188. Öz köz ir kışlag
    Öz kışlığını gözünle seç.

  189. Sabanda sandırış bolsa örtgünde irteş bolmas
    Sabanda tartışma olursa, harmanda dövüş olmaz.

  190. Sabın sagrakka tegir
    [Tatlı] sözle bardağa erişilir.

  191. Saçratgudın korkmış kuş kırk yıl ayrı yıgaç üze konmas
    Tuzakdan korkmuş kuş kırk yıl çatal ağaca konmaz.

  192. Sakak bıçar, sakal okşar
    Çene biçer sakal okşar.

  193. Sakak okşar, sakal bıçar
    Çene okşar sakal biçer.

  194. Sart azukı arıg bolsa yolda yer
    Tüccar azığı (malı) temiz olsa yolda [kendi] yer.

  195. Sınamasa arsıkar, sakınmasa utsukar
    Sınamayan aldanır, sakınmayan yutulur.

  196. Soğuşup uruşur, otra ton titişür
    Soğuşup vuruşulur, ortada don yırtılır.

  197. Sözğe süçünse bulun barır
    Söze dalan tutsak olur.

  198. Sub içürmesge süt ber
    Su içirmeze süt ver.

  199. Sub körmekinçe etük tartma
    Suyu körmeyince etek toplama.

  200. Subuzganda ev bolmas, topurganda av bolmas
    Mezarlıkta ev olmaz, toprakta av olmaz.

  201. Sundılaç ışı ermes örtkün tepmek
    Serçenin işi değil harman tepmek.

  202. Süsegen uyka Tenğri münğüz bermes
    Süsen öküze Tanrı boynuz vermez.

  203. Tavgaç Kannınğ turkusı telim tenğlemedhip bıçmas
    Çin hanının ipeği çokdur ama denklemeden (ölçmeden) biçmez.

  204. Tagığ ukrukın egmes, tenğizni kaygıkın bügmes
    Dağı kement eğmez, denizi kayık bükmez.

  205. Tag tagka kabuşmas, kişi kişiğe kabuşur
    Dağ dağa kavuşmaz, kişi kişiye kavuşur.

  206. Tamu kapugın açar tabar
    Cehennemin kapısını açan maldır.

  207. Tapug taş yarar, taş başıg yarar
    Emir taş yarar, taş başı yarar,

  208. Taşıg ısrumasa öpmiş kerek
    Taşı ısıramayan öpmesi gerekir.

  209. Tatıg közre tikeniğ tüpre
    Farslı'ya dikkat et, dikeni bile kökle sök.

  210. Tatsız Türk bolmas, başsız börk bolmas
    Fars'sız Türk olmaz, başsız serpuş olmaz.

  211. Tayak bile taymas, tanuk sözün bütmes
    Dayak ile kayılmaz, tanık sözüne inanılmaz.

  212. Tay atatsa at tınur, oğul ereyse ata tınur
    Tay atlaşınca at dinlenir, oğul erince baba dinlenir.

  213. Taygan yügrügin tilkü sebmes
    Hızlı tazıyı tilki sevmez.

  214. Taz at taparçı bolmas
    Alaca at yükcü olmaz.

  215. Taz keliği börkçige
    Kelin geleceği [yer] börkçüdür.

  216. Tebey bedük erse mayakı bedük ermes
    Deve büyük ise, boku büyük olmaz.

  217. Tebey münüp koy ara yaşmas
    Deveye binip koyun[ların] arasına saklanılmaz.

  218. Tebi silkinse eşekke yük çıkar
    Deve silkinse eşeğe yük çıkar.

  219. Tebi yük kötürse, kamıç yeme kötürür
    Deve yük götürse, kaşığı rahat götürür.

  220. Tegirmende togmış sıçgan kök kökregiñe korkmas
    Değirmende doğmuş sıçan gök gürlemesinden korkmaz.

  221. Tegme kişi öz bolmas, yat yaguk tuz bolmas
    Değme kişi öz olmaz, yad kişi, hısımla denk olmaz.

  222. Telim sözüğ uksa bolmas, yalım kaya yıksa bolmas
    Çok sözü anlamak olmaz, yalçın kayayı yıkmak olmaz.

  223. Teñsizde tegirmen turgursa, yaragsızda yar bolmas
    Uygunsuz yere değirmen yapan yararsız ark yapar.

  224. Teşük subda belgürer
    Deşik (delik) suda belirir.

  225. Tezek karda yatmas, eygü ısız katmas
    Tezek karda yatmaz, iyilik kötülüğe katılmaz.

  226. Tılın tergiğe tegir
    Dil ile sofraya erişilir.

  227. Tılın tügmişni tısın yazmas
    Dilin düğümü diş ile çözülmez.

  228. Tikmeğinçe önmes, tilemegince bulmas
    Dikmeyince yetişmez, dilemeyince bulmaz.

  229. Tilkü öz yinige ürse uyuz bolur
    Tilki kendi inine ürüse uyuz olur.

  230. Tiriğ esen bolsa tañ öküş korur
    Kişi esen olsa (uzun yaşasa) şaşılacak çok şey görür.

  231. Tokum yüzüp kuyrukta biçek sıma
    Deriyi yüzüp kuyrukda bıçağı kırma.

  232. Tolum anutsa kulun bulur, tolum unutsa bulun bolur
    Kılıcı hazırlayan atı bulur, kılıcı unutan tutsak olur.

  233. Toyın tapugsak Tenğri sepinçsiz
    Şaman tapınsa da Tanrı sevinçsiz.

  234. Tünle bulıt örtense evlûk urı keldürmişçe bolur, Tanğda bulıt örtense evge yağı kirmişçe bolur
    Akşam bulut kızarsa, kadın oğul doğurmuşça olur, Tanda bulut kızarsa eve düşman girmişce olur.

  235. Tünle yorub kunduz sebnür, kiçikde eplenip ulgayu sebnür
    Gece yürüyen gündüz sevinir, küçükken evlenen yaşlanınca sevinir.

  236. Tütün kopursa işlenür
    Dumanı kaldıran islenir.

  237. Tütüşmeginçe tüzülmes, tüpirmeğinçe açılmas
    Dövüşmeyince düzelmez, tipişmeyince [hava] açılmaz.

  238. Tuzun birle uruş, utun birle tireşme
    Düz (mert) ile vuruş, alçak ile direşme.

  239. Ula bolsa yol azmas, bilig bolsa söz yazmas
    İşâret olsa yol şaşmaz, bilgi olsa söz yayılmaz,

  240. Ulugnı uluglasa kut bulur
    Uluyu ululayan, uğur bulur.

  241. Uluk yağırı ogulka kalır
    [Atın] omuz yarası oğula kalır.

  242. Uma kelse kut kelir
    Konuk gelirse uğur gelir.

  243. Umayka tapınsa oğul bolur
    Umay'a tapınsa oğlu olur

  244. Usukmışa sakıg kamug sub korunur
    Susamışa serab su görünür.

  245. Us üşgürse ölür
    Baykuş öterse [kişi] ölür.

  246. Uygur yıgaç uzun kes, temür kısga kes
    Uygur! ağacı uzun kes, demiri kısa kes.

  247. Üri kopsa oguş alkışur, yağı kelse imrem tepreşür
    Gürültü kopsa akraba koşuşur, düşman gelse halk debreşir.

  248. Yavlak tıllığ beğden kerü yalnğus tul yêğ
    Yavşak dilli beyden geri, yalnız dul yeğdir.

  249. Yagıñ erse kerek yundakı tegir
    Düşman gitse bile atının boku kalır.

  250. Yağını aşaklasa başka çıkar
    Düşman küçümsenirse başa çıkar.

  251. Yakadakı yalga galı eliğdeki ıçgınur
    Yakanı yalarken elindeki gider.

  252. Yalksa yeme yağ eyğü, köyse yeme kün eyğü
    Bıktırsa bile yağ iyi, yaksa bile gün[eş] iyidir.

  253. Yalñuk meñgü tirilmez, sınka kirüb kirü yanmas
    Kişi bengü (sonsuz) diri kalmaz, mezara girip geri dönmez.

  254. Yalñuk oglı munsuz bolmas
    Kişi oğlu dertsiz olmaz.

  255. Yalñuk oglı yokayur eyğü atı kalır
    Kişi oğlu yok olur, iyi adı kalır.

  256. Yalñuk ürülmüş kap ol, ağzı yazlıp alkınur
    Kişi şişirilmiş tulumdur, ağzı açılınca söner.

  257. Yalñus kaz ötmes
    Yalnız kaz ötmez.

  258. Yarın bulgansa el bulganır
    Kemik bulansa, halk bulanır.

  259. Yaş ot köymes, yalapar ölmes
    Yaş ot yanmaz, elçi öldürülmez.

  260. Yatnınğ yağlığ tiküsinden, öznünğ kanlığ yudhruk yêğ
    Elin yağlı lokmasından, kendi kanlı yumruğu yeğdir.

  261. Yayag atı çaruk, küçi azuk
    Yayanın atı çarık, gücü azıkdır.

  262. Yazıda böri ulısa ebde it bağrı tartışur
    Kırda börü ulusa, evde itin bağrı sızlar.

  263. Yazıdakı süvlin edhergeli, evdeki takagu uçgınma
    Kırdaki sülünü ararken, evdeki tavuğu kaçırma.

  264. Yazın katıglansa kışın sebnür
    Yazın katıklanan, kışın sevinir.

  265. Yazmas atım bolmas, yañılmas bilge bolmas
    Şaşmayan ok olmaz, yanılmayan bilge olmaz.

  266. Yazmas atım yağmur, yañılmas bilge yañku
    Şaşmayan ok yağmur, yanılmayan bilgin yankıdır.

  267. Yer basrukı tag, budun basrukı beğ
    Yerin başı dağ, halkın başı beğdir.

  268. Yıgaç uçuña yel tegir, körklüg kişiğe söz kelir
    Ağaç ucuna yel değer, güzel kişiye söz gelir.

  269. Yılan kendü eğrisin bilmes, tebi boynın eğri ter
    Yılan kendi eğrisini bilmez, deveye boynun eğri der.

  270. Yılan yarpuzdın kaçar, kanca barsa yarpuz utru kelür
    Yılan yarpuz otundan kaçar, nereye kaçsa yarpuz karşısına gelir.

  271. Yıparlıg kesürgüdin yıpar kitse yiyi kalır
    Amber kabından amber gitse de kokusu kalır.

  272. Yırak yer sabin arkış keldürür
    Uzak yerin haberini kervan getirir.

  273. Yitükliğ anası koyun açar
    Yitirdiğini anasının koynunda arar.

  274. Yogurkanda artuk ayak kösülse üşiyür
    Yorgandan artan ayak üşür.

  275. Yunt başın yularlab keñeldi
    Atın başını yularlayıp tedbir al.

  276. Yunt kazısı yağ
    Atın karın yağı iyisidir.

  277. Yurt kiçük bolsa angut bedük ur
    Yırtık küçük olsa da yamayı büyük vur.

  278. Yüpüşlüğ kelin keyeküni yapaş bulur
    Pahalı gelin güveyi yavaş bulur.

  279. Yüzge körme erdem tile
    Yüze bakma, erdem dilde.