Orhun Yazıtları
Orhun Yazıtları, Orhun Abideleri veya Göktürk Yazıtları; Türkler'in bilinen ilk alfabesi olan Göktürk Alfabesi ile eski Türkçe yazılı 4 adet dikili anıt taştan oluşur. Bu yazılı taşlar Moğolistan'dadır. Yazıtların ikisi, Bilge Kağan ve Költiğin Yazıtı, Karakurum şehri yakınlarındaki Orhun Irmağı kıyısındadır ve bu nedenle "Orhun Yazıtları" diye bilinirler. Diğer ikisi ise Ulan Batur şehri Nalaikh kasabası yakınlarında bulunan Bilge Tonyukuk Yazıtları'dır.
Not: Bilge Kağan ve Költiğin Yazıtları, TİKA tarafından 2008 yılında bulundukları yerde inşa edilen müzede korumaya alınmışlar ve halen bu müzede sergilenmektedirler. Bilge Tonyukuk Yazıtları ise, halen bulundukları yerde dikili duran yazıtların çevresine müze yapılarak korumaya alınacaklardır. Yine TİKA tarafından yapılan bu müzenin inşaatı 2022 yılı Kasım ayında başlamıştır.
Orhun Yazıtları, Türk tarihinin en önemli belgelerinden biridir ve Türk dilinin ve kültürünün gelişimine ışık tutmaktadır. Yazıtların bulunması ve çevirisi, Türk tarihçileri ve araştırmacıları için büyük bir kaynak oluşturmuş ve Türk tarihinin anlaşılmasına katkı sağlamıştır.
Orhun Yazıtları Nerededir?
Moğolistan'da bulunan ve toplam 4 dikili taştan oluşan Orhun yazıtları'nın ikisi Karakurum (Kharkhorin) kenti'nin yaklaşık 45 km. kuzeyinde, diğer ikisi de başkent Ulan Batur'un yaklaşık 55 km. doğusunda bulunmaktadır. Bu iki bölgenin arasında yaklaşık 480 km. mesafe bulunmaktadır.
- Google harita ile Orhun Yazıtları'nın yeri; Bilge Kağan, Költiğin | Bilge Tonyukuk
Orhun Yazıtları'nı Kim Yazmıştır?
Orhun Yazıtları, 8. asırda Göktürk Devleti'nin hükümdarı Bilge Kağan ve onun başveziri Bilge Tonyukuk tarafından yazdırılmış olup, o dönemin Türk devlet idaresi, yaşanan savaşlar, komşu halklar ile ilişkiler, kültürel ögeler ve sosyal yaşam ile ilgili önemli bilgiler içermektedir.
Orhun Yazıtları'nı Kim Keşfetmiştir?
Orhun Yazıtları, 1889 yılında Moğolistan’ın Orhun Vadisi'nde, bölgeyi ziyaret eden Rus kaşif Nikolay Yadrintsev tarafından bulunmuş ve ünlü Rus Türkolog Vasily Radlov tarafından yayınlanarak dünyaya duyurulmuştur. Bulunuşundan Dört yıl sonra, 1893 yılında, Danimarkalı dilbilimci Vilhelm Thomsen tarafından alfabesi çözülerek yazıların eski Türkçe olduğu tespit edilmiş ve aynı yılın 15 Aralık günü Danimarka Kraliyet Bilimler Akademisi'nde bilim dünyasına duyurulmuştur.
Bilge Kağan Yazıtı'ndan Dizeler
Orhun Yazıtları'nı ilk çözen Danimarka'lı Türkolog Vilhelm Thomsen'in 1893 yılında yayınladığı Inscriptions de L'Orkhon Déchiffrées adlı kitabındaki Göktürk Alfabesi, Orhun ve Yenisey biçimleri ile.
